BIOGRAFIA E GJERGJ KASTRIOTIT (SKENDERBEUT) - Edlira Jorgji Doko
Nese doni te shprehem hapur ne cdo aspekt dhe me dore ne zemer, nese duam te njohim Heroin tone Kombetar, nese duam te hyjme te shikojme femijerine e tij, rritjen, kendveshtimin ne cdo kend dhe singolar, ju them se dhe une qe jam grua e fuqishme, qe hyj shume te lehte ne cdo shpirt njeriu, qe bej diagnoze ne eshtra sic bejne geologet me token, sic bejne historianet me historine, filologos me origjinen e fjales, une
ketu ndesh shume veshtiresi, jo se jam e pazonja, por se ka nje energji fluente madhore dhe teper hyjnore, qe me bllokon muret e muzes, e megjithe rezistences time, me prajvajson nje pjese te mire te shperthimit biologjik poetik.
Por asgje s'me ndalon mua te shkruaj e te deshifroj HEROIN KOMBETAR E LEGJENDAR.
Gjergj Kastrioti (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), ne pricipaten e Kastriotit nga nene Vojsava dhe babai Gjon. Pagezohet Gjergj. Me rit katolik. Eshte kristian. Nje trashegimi ne gjenerate. Brez pas brezi katolik. Kishte pese motra dhe kater vellezer, po nga nje nene e nje babe. Mendoj se eshte fis i lasht bio. Te pasur sigurisht, dhe te edukuar me nje edukate prici e princeshe. Kane nje dishendence autoktone mbreterore.
Ne moshe te vogel merret peng nga perandoria osmane dhe kryen studimet me nota te shkelqyera.
Gjendet mjaft bukur ne atdheun adoptues, pranon te pagezohet me emrin SKENDERBEU (nga osmanishtja: اسکندر بگ İskender Bey). Emer qe i mban gjer ne 20 vjec, pse jo, me respekt dhe krenari. Por entuziazmi pret hovin. Dhe sigurisht, nuk ishte per faj te tij.
Emer qe duron pak, qe humbet vleren dhe rivendos serish me e me deshire te madhe emrin fillestar, GJERGJ. E ben me vetedije, me pjekuri, me etje per gjakun e tij, me dashuri ekstralarge per Arberine.
Ketu nis epopeja e lirise. Qe nuk ka as pse, as dyshime, as qortime.
Pikerisht e fillojme keshtu rrefimin e tij gjakesor dhe individual. E fillojme me namin qe hapi ne Evrope e ne Azi. Nje nam qe te ben pjesmarrese ne lufte, ne drejtesi, ne liri, ne njeri dhe si nje spektator ne karrigen e pare me duartrokitjet e fundit te mbylljes se perdeve ne salle. Eshte ajo jehona qe kthehet cdo vjeshte, qe hap dyert e pranveres, qe sjell lotet me te bukur ne sy ne gezim e ne hidherim.
Vogelia e Gjergjit eshte sjell pak ne literaturen shqiptare, sepse egzitojne pak dokumenta. Une mendoj (dhe bashke me mua shume psikolog) se Gjergji, ishte nje djalosh kokefort, i pabindshem, rrebel, shume i dashur, i drejt si Zoti, i eger me te pandreqshmit, joservil, fjalepak, shume i pjekur per moshen e tij. Nje plak ne trupin e nje femije, gjeqe shkembet roli ne burreri. E shikojme Gjergjin ne momentin fejeses me Doniken si nje femije, teper i llastuar, qe nuk perballon dot dashurine
(dhe kjo eshte tipike e njereze me shpirt pasional; luftojne sa te duan, nuk munden, i mund dashuria. Ka nje pigment emocioni qe i deh per vdekje, e une e njoh veten me kete kategori njerezish) dhe ben gjeste femijnore. Te padeshiruara ose jo te lehuara per moshen dhe emrin qe mbart.
Ky lloj karakteri eshte tipik i njerezve te lire, demokrat, individual.
Bukuria e Gjergj Kastriotit eshte largpamese, e gjithanshme. Pranon te bej leksione ne gjuhen turke, i bindshem nje jete te re, i bindshem te marre e te bej nje metamorfos te nje LIDERI ALFA, TE BURRI ALFA, TE NJE NJERIU ALFA.
Nga krishterimi kthehet ne myslyman. Beson si ata, pergjunjet si ata, ha e pi si ata, meson si ata, stervitet si ata, i respekton gjer ne pambarim prinderit adoptues, atdheun adoptues; nje ligj e nje kanun. Pra, kemi te bejme me nje krijese gjeniale, me nje folk e kult imperial, madheshtor, perandoreske.
Gjergji ishte djalosh i natyres qe mbledh shume ne mendje, oservues, diplomat, jo polemik, kurresesi terthorazi, por nje djalosh i pergjegjeshem. Kjo i jep ate mundesi me shume, te heshtjes ne toke te huaj, i jep ate llogjik sfiduese dhe tolerante, i jep mundesi te nje rritje te paqte. Paqe qe thyhet e bie ne nje pikellim te thelle me veten. Nje duel i fuqishem saqe e ka patur te veshtire zgjedhjen.Une mendoj se ne kete faze jetese, Gjergji ka pjesen me te dhimbshme te jetes se tij.
Mendime dhe vendim qe e torturonin nga brenda. Per muaj, per vite e vite me radhe.Une mendoj edhe se, Gjergji, nuk e ka marre vendimin sot per neser te kthehet ne atdhe. Dhe sigurisht nuk eshte zeri i violines o kenga e plakut. Vendimi ka qene debat interior. I vazhdueshem, torturues. E ka mallkuar shume here veten e tij. Nuk ka dashur te demtoj as te tradhetoj asnjeren nga grate e bukura qe e ben burre, burre te famshem.Kishte dy zgjidhje: te rrinte ne Turqi, o te kthehej e te luftonte ne Shqiperi. Turqise i ishte mirenjohes se i dha nje partenon gjigand, Shqiperise i ishte mirenjohes se i dhuroi jeten.
Pra, ne kete faze delikate, kemi kryqezim te dy shteteve, te dy kulturave te ndryshme, te dy besimeve te ndryshme, per me teper? armike me njera - tjetren gjer ne vdekje.Zot cfare dhimbje e madhe. Vetem Gjergji e ka kaluar. Dhe sinqerisht nuk dua te isha ne vendin e tij.Vendimi perfundimtar ka ardhur nga nje dhune e madhe ne mase, te turqeve mbi shqiptaret. Dhe djaloshi, nuk duronte dot padrejtesi. Rebelohet kesaj jete mondane dhe hipokrite, e heq ate vello ne koke dhe kerkon gjakun e tij. Kerkon te marre hak. I do te vrare ata qe i dhane mesim e edukim, jo per sport, por se po i shuanin popullin e tij. Po behej dhune e madhe grave shqiptare. Po digjej atdheu. Kush e duron nje sakrifice kaq bastarde? Une jo, por edhe shume shqiptar te ndershem.
Mendoj po ashtu se, turqit e prisnin ikjen e tij. E njihnin mire fisin e Kastriotit ne shpirt. Dhe nuk iku sigurisht sot per neser. Ai do jete ankuar, jo nje e dy e dhjete here, por shume here, dhe nuk eshte degjuar. Ky mos degjim e ka bere te iki nga shpata e reres.
Gjen forcen dhe kurajon per t'u shkeputur nga kerthiza e perandorise osmane, Azise se vogel, kryeqendra e dominimit Evropian.
Iken..
Ai iken te shpetoj nga ajo dashuri e brengosur, e zevendesuar me tjeter, iken te gjej rrenjet e tij, iken si flladi i marsit, iken si kali i Demonit te Lermontovit, iken si fjalet e shenjta te Tamares, nje ikje qe behet si dialogu mes femijes me nenen, si sekreti ne themel qe jeton ne keshtjellat e famshme. Behet si nje poezi dhe poem qe del nga shpirti i nje poeti, gjeja me e bukur qe mund te krijoj nje autor, gjeja me hyjnore qe mund te bej nje njeri per vendlindjen e tij.
Kete beri dhe Gjergj Kastrioti. Beri zgjedhje, mes te mires dhe se keqjes. Mes asaj qe i ka dhene jeten, emrin, mbiemrin, i ka dhene gjakun, mes asaj qe i kishte ofruar nje mundesi jetese me te mire, mesimin, kulturen, rritjen e karakterit, formulimin e nje burri gjigand, permiresimin e tij. Dhe ne kete faze hyn fitorja qe Gjergji merr shume mirenjohje, merite.
Fiton ate ekuilibrin mendor dhe interior, fiton pavaresine si individ, fiton lirin, sepse ndihej mire, por teper i prangosur, shume i perkedhelur nga obortaret turq. Iken nga ata ne menyre kategorike perfundimtare pa u dhene me as llogari. Iken jo per te ofenduar memorjen e tyre, iken te gjej token e shqiponjave, kerkon deshpmerimisht te behet lider i shqiptarve, kerkon te sfidoj ate hipokrizi sulltaneske qe vente kunderkorrent parimeve te popullit Ilir.
Ata sulltan qe i mesuan dashurine e artit te luftimit, menyren e madhe te komunikimt, po dilnin ndryshe nga ajo qe kishte jetuar. Ata po vrisnin grate e tij, po perdhunon nenat e tij, po vrisnin vellezerit e tij, po digjnin atdheun e lindjes. Shqiptaret ne duel njeri me tjetrin.
Sulltanet po e sfidonin ne nje fare menyre te eger dhe barbare.
Dhe lufta e perandorise osmane, eshte ajo me pergjakshmja e historise se njerezimit. Kemi te bejme me arme dore. Shpate, thika, hanxhare, sfurk, sfera me zjarr. etj. qe ka te bej direkt me njeriun. Drejt per drejte. Pavarsisht se ishte arma e momentit zbuluar nga vdekataret, eshte atroce vdekja. Pothuaj demoniake. Te ngulesh nje cope hekuri ne mish njeriu, imjagjinoni cfare urrejtje nevojitet. Imagjinoni kur perdhunojne nje grua o nene me femije ne grup turqit cfare ligesi e madhe duhet.
Pra, jane disa skena te fuqishme qe duhet te jesh anormal ti kryesh.
Gjergji nuk duron dot padrejtesi, e kishin mesuar vet sulltanet, dhe Gjergji i ve ne jete ato qe mesoi. Keshtu hyn ne dellin e gjakut shqiptar, te burrit shqiptar, te virtyteve me te larta albaniane. Ne nje fare menyre eshte sikur zhytesh ne det dhe shikon perlat me te bukura, ato qe shikojne vetem sirenat dhe dragonjte e detit, ose si nje zog i flakes qe shkon ne qiell e rremben yjet me gjak perendie.
Ai i jep numrat perandorise osmane, tregon kapacitet me te lart luftimi, zotesi dhe eksperience pozitive, ndertuese per shoqerine, mesonjese per civilizimin, te pavdekshme ne histori.
Behet pjese e atdheut te tij e me tej. Behet alete me Italine (duhet te vendos pjese nga wikipedia datat dhe si ndihmoi).
E cliron atdheun nga turqit. Fiton cdo beteje, mposht cdo kryengritje te arabve, u pret kokat, i dergon andej nga erdhen, dhe krijon ate lavdine e famshme, unike, gjeniale, te admirueshme, me nje emer qe dhe te vdekur kishte pushtet te gjalle.
Po mua, si autore, me pelqen jeta e tij luftarake, por ajo qe me godet dhe me triumfon zerat e brendshme te nje poeteje, eshte shenderimi nga plak i mocem ne trupin e nje djaloshi, ne djalosh ne trupin e nje plaku te mocem. Shkembet kjo valute njerezore, dhe besomeni, eshte ajo me e bukura. Kemi nje Gjergj qe dashurohet me Doniken, eshte djaosh i brisht, shume i ri per moshen qe mbart, lozonjar, dehes, spensierato, vallezues, enderonjes per te gjitha vajzat shqiptare ne ate kohe, por sot njecik me teper. Kemi nje femije qe jeton adoleshencen ne moshe madhore. Kalon nje faze ekstreme te bukurise mashkullore, bukuri qe nuk e kishte ndeshur ndonjehere ne jeten tij, ate bukuri qe i kishin bere divieto. Ate bukuri qe nuk e ndeshi tek turkallet, e ndeshi tek shqiptaret. E kryqezon bukur kete fejese. E kush nuk do ta donte ne krahe? Une e para. E kush nuk do ta donte si babain e femijeve te tij? Une e para. E kush nuk do ta donte si kurore mbreterore? Une e para. Nuk besoj se kishte nje grua mos e dashuronte nje lider te vertet, lider trimosh, djalosh azhan, i bukur ne cdo aspekt. Veshtire se gjen nje difekt tek ky njeri. Duhet sikur ishte bekim perendish. Njeri pa cen.
DIFERENCA MES PERANDORIT GJEGJGJ KASTITOTI
DHE
MBRETIT ZOGU.
Diferenca mes Perandorit dhe Mbretit eshte fare e qarte. Neto. E padyshueshme me eventet politike, e padiskutueshme si gjendje historike:
I pari tregon cilesite e burrit Alfa - sigurisht Shqiptar, i edukuar me rreptesi, edukate ushtarake, larg figures memore, larg atdheut, nga ku adopton ciklin me te bukur jetik qe i vjen ne ndihme ne fazen e dyte jetesore.
Ndersa i dyti tregon cilesite e burrit te vogel, te pa rritur, me nje edukate fomale si nje kopjon filmi" je mbret e duhet te besh kete e ate". Nje djalosh i llastuar, egoist, I vogel ne karrakter gjate gjithe jetes, injorant ne shume aspekte, nuk kishte dituri leterature, nuk kishte ate bukuri enderronjese tek grate shqiptare.
Gjergji ishte veshur me flori dhe kerkon atdheun, te shpetoj popullin e tij nga armiku, kerkon nje dhe vetem nje mirenjohje: te behet lider i shqiptareve, te ndihmoj shqiptaret, te behet i vlefshem shqiptareve, te jap jeten per shqiptaret. Pra, kemi nje dashuri te cmendur per atdheun. UNE e konsideroj LIDERIN E PARE SHQIPTAR ME GJAK ALFA, ku me pas shoqeron poeti me shpirt te vigjer, NAIM FRASHERI.
Zogu ishte i veshur me flori dhe arratiset te shpetoj koken nga pushtuesit, e dorezon popullin e tij armikut, dhe kerkon vetem nje nje gje nga shqiptaret: te vdesin si duan shqiptaret, te shpetoj veten, te tregoj fytyren tradhetare, e te vdesin shqiptaret per te.
Kemi dy burra shqiptar te kundert ne ideale: I pari
eshte krenar per rracen e tij. Teper kembngules per tu bere pjese e saj, kerkon bashkim, principatat, merite dhe zenkat, i ben valle dhe kenge. Nje pranvere ku hyn, e ngelesh mrekulluar.
Ndersa i dyti, ndjen turp, e perbuz rracen e tij nga ku ka dishendce, e tradheton, e mohon si gjen. Nje vjeshte ku hyn, e ngelesh thare. Nje admiral qe fundos anijen me marinaret dhe del ne breg duke gethitur: ndihme!
Kemi te bejme me dy krijesa dhe figura shqiptare me vizion edhe me rritje te ndryshme, me kapicitet te ndryshem; fjala e Gjergjit ishte bese, vlere, besueshmeri, - fjala e Zogut ishte pa vlere, i pavendosur, i pabesueshem. Mund ta pertypte ne sekond. Dhe ketu hyjne figurat e nenave ne fuqi.
Gjergji eshte ritur nga nje nene adarte, nene e paster, e ka marre fillesen, ate qe eshte e rendesishme per nje femije te vogel. Kemi te bejme me nje nene si nena Aleksandrit te madh por me nje mangesi ose bukuri qe nuk ka vizion se eshte femija e saj eshte fare e Zeusit. Ajo pranon burrin e saj, Gjon, si pjese te gjenetikes. Dhe besoj se eshte me LEGJENDARE, shume me shume e vertete.
Ndersa nena e Zogut, ka patur nje presion te fuqishem mbi te birin, nuk e ka lene te gaboj, nuk ka patur figure te fuqishme babai, nuk ka patur liri te fjales, nuk ka patur guvernate te mire, nuk ka patur mesues dhe profesor dok. Kjo beri si qe te krijohet nje karakter i dobet, tradhetar, meskin, individualist dhe deshtak ne cdo aspekt. Mendoj qe po te rinte ne Shqiperi, kishte bere vetvrasje. Ndodh tek personalitete pa karakter.
Te dy jane figura te rendesishme qe i kane dhene dhe hequr atdheut.
